در حالی که بازارهای موازی مانند طلا و سکه همگام با نرخ دلار صعودی شده اند، بازار خودرو ایران این بار با تحولی جالب روبه روست: کاهش وابستگی قیمت ها به نوسانات ارز. علیرغم رشد ۴۰ درصدی دلار نسبت به فروردین ۱۴۰۳، بسیاری از خودروهای داخلی و مونتاژی هنوز به سطوح قیمتی آن دوره نرسیده اند. این پدیده که نشانی از بلوغ نسبی بازار است، ریشه در چه عواملی دارد؟

تابلوی جهانی: واردات، بازیگر اصلی تعادل قیمت ها

در اقتصادهای در حال توسعه، ورود خودروهای وارداتی اغلب به عنوان «تنظیم کننده قیمت» عمل می کند. نمونه های جهانی مانند هند (با کاهش ۱۵ درصدی قیمت خودروهای داخلی پس از آزادسازی واردات در ۲۰۲۲) یا آرژانتین (کنترل تورم خودرو با افزایش واردات از برزیل) نشان می دهند که حضور رقبای خارجی میتواند بازار انحصاری را متحول کند. در ایران نیز، باز شدن نسبی واردات خودرو در سال جاری (هرچند محدود) فشار قیمتی را کاهش داده است.

  • خودروهای وارداتی: هیوندای کونا (رشد ۵۰ میلیون تومانی به ۴.۲ میلیارد تومان) و کیا K۵ توربو (۵.۵ میلیارد تومان) به دلیل تنوع و فناوری بالاتر، جایگزین های جذابی برای مصرف کنندگان شده اند.
  • رقابت ناسالم؟ برخی تحلیل گران معتقدند کاهش قیمت خودروهای داخلی (مثلاً شاهین اتومات پلاس با افت ۲۰ میلیون تومانی) پاسخ طبیعی به رقابت با کیفیت بالاتر محصولات وارداتی است.

نقش فناوری و تحولات صنعت جهانی:

رشد خودروهای هایبرید و الکتریکی در جهان (با سهم ۳۰ درصدی از فروش جهانی در ۲۰۲۴) رویکرد مصرف کنندگان ایرانی را نیز تغییر داده است. مدل هایی مانند فونیکس تیگو ۸ پرو پلاگین هیبرید (با ارزش ۳.۰۶ میلیارد تومان) یا نیسان ترا ۲۰۰۰ سی‌سی توربو (۴.۲۵ میلیارد تومان) نشان می دهند که حتی در شرایط تحریم، تقاضا برای فناوری های روز افزایش یافته است.

انتظارات تورمی و تغییر رفتار مصرف کننده:

پیشتر، خودرو به عنوان «دارایی ضدتورمی» مورد توجه بود، اما اکنون با کاهش انتظارات تورمی در این بخش، انگیزه خریدهای هیجانی کم شده است. این روند مشابه تجربه ترکیه در سال ۲۰۲۳ است، جایی که تثبیت نسبی قیمت خودروهای داخلی (علیرغم نوسان لیر) با افزایش عرضه و کاهش نااطمینانی اقتصادی همراه شد.

آینده بازار: تقاضای شب عید در برابر استراتژی‌های عرضه

با نزدیک شدن به شب عید، سنتاً شاهد افزایش تقاضا هستیم. با این حال، دو عامل ممکن است مانع رشد بی‌رویه قیمت ها شود:
۱. فروش فوق‌العاده شرکت ها: پیش فروش اخیر ایران خودرو و سایپا با قیمت های پایین تر (مثلاً کوییک R اتومات با ۶۵۱ میلیون تومان) میتواند تقاضا را به سمت محصولات داخلی هدایت کند.
۲. ابهامات سیاسی: هرگونه تغییر در مذاکرات برجام یا سیاست های ارزی ممکن است نوسانات جدیدی ایجاد کند.

جمع بندی: آیا بازار خودرو به ثبات نسبی رسیده است؟

وابستگی کمتر بازار خودرو به نرخ دلار، نشان دهنده تحولی ساختاری است که در صورت تداوم واردات و بهبود کیفیت محصولات داخلی، می تواند پایدار بماند. با این حال، چالش اصلی در هماهنگی سیاست های اقتصادی (مانند مدیریت واردات و حمایت از تولید داخلی) نهفته است. نکته پایانی اینجاست: در جهانی که فناوری و رقابت، پیشران اصلی بازار خودروست، ایران نیز ناگزیر از پذیرش این واقعیت است.