آیا تا به حال پیش آمده بعد از خرید ماشین، پشیمان شوید و بخواهید معامله را لغو کنید؟ یا شاید فروشنده‌ای بوده‌اید که خریدار به تعهداتش عمل نکرده است؟ فسخ معامله خودرو یکی از چالش‌های رایج در بازار خودرو است که آگاهی از شرایط و قوانین آن، می‌تواند جلوی ضررهای میلیونی را بگیرد. در این مقاله، به زبان ساده و خودمانی، تمام نکات حقوقی مربوط به فسخ معامله خودرو را بررسی می‌کنیم.
فسخ معامله خودرو چیست؟
تعریف فسخ معامله در حقوق ایران
فسخ معامله یعنی پایان دادن به قرارداد به دلایل قانونی یا توافقی. این کار می‌تواند توسط خریدار، فروشنده یا حتی دادگاه انجام شود. مثلاً اگر خودرویی که خریده‌اید شماره موتور مخدوش داشته باشد، حق فسخ دارید.
تفاوت فسخ با اقاله در معاملات خودرو
اقاله مثل این است که دوستانه قرارداد را کنسل کنید، اما فسخ یک طرفه است و نیازی به رضایت طرف مقابل ندارد! مثلاً اگر خریدار چکش را پاس نکند، فروشنده می‌تواند معامله را یکطرفه فسخ کند.
شرایط قانونی فسخ معامله خودرو
دلایل فسخ معامله از سوی خریدار
- عیب پنهان خودرو: مثلاً موتور تعمیرشده‌ای که فروشنده نگفته!
- تاخیر در تحویل: اگر قرار بود یک هفته دیگر ماشین را تحویل بگیرید اما سه هفته شده و خبری نیست!
- مشکل در سند: خودرویی که سندش در رهن بانک است ولی فروشنده این را کتمان کرده.
دلایل فسخ معامله از سوی فروشنده
- عدم پرداخت به موقع: خریدار چک را پاس نکرده یا چندین بار وعده داده ولی پولی نیاورده.
- تخریب خودرو: اگر خریدار قبل از تکمیل معامله، ماشین را تصادف کند!
مثال‌های واقعی از دلایل فسخ
حامد خودرویی خرید که ادعا می‌شد “کارکرد ۵۰ هزار کیلومتر” دارد، اما بعداً متوجه شد کارکرد واقعی ۱۵۰ هزار کیلومتر بوده! او با استناد به خیار عیب، معامله را فسخ کرد.
انواع خیارات قانونی در فسخ معامله
خیار مجلس: زمان محدود برای انصراف
تا وقتی که از محل معامله (مثلاً نمایشگاه) خارج نشده‌اید، می‌توانید بدون هیچ دلیلی معامله را فسخ کنید! مثل این است که از مغازه بیرون بیایید و بگویید: “نه، منصرف شدم!”
خیار غبن: ضرر فاحش در معامله
اگر خودرویی را ۱۰۰ میلیون خریده باشید، اما قیمت واقعی آن ۷۰ میلیون باشد، می‌توانید با اثبات اختلاف قیمت، معامله را فسخ کنید.
خیار تدلیس: فریب و پنهانکاری
فرض کنید فروشنده ادعا کرده ماشین هیچ تصادفی نداشته، اما بعداً متوجه می‌شوید بدنه کاملاً رنگ شده است! اینجا می‌توانید بگویید: “خداحافظ قرارداد!”
حق فسخ در قولنامه خودرو
نکات ضروری در تنظیم قولنامه
- حتماً مدت زمان فسخ (مثلاً ۴۸ ساعت) را مشخص کنید.
- حق فسخ را برای هر دو طرف بنویسید.
- درصد حق فسخ را مشخص کنید (معمولاً ۱۰٪ قیمت معامله).
نمونه‌ای از بندهای رایج
“طرفین توافق می‌کنند در صورت عدم تحویل خودرو طی ۷ روز، خریدار حق فسخ معامله و دریافت ۱۰٪ مبلغ را دارد.”
مدت زمان قانونی فسخ معامله
مدت توافقی در قرارداد
اگر در قولنامه نوشته‌اید “حق فسخ تا ۱۰ روز”، باید دقیقاً در همین مهلت اقدام کنید.
قوانین پیش‌فرض برای فسخ
اگر مدت توافقی نباشد، از تاریخ کشف عیب یا تخلف، ۱ سال فرصت دارید شکایت کنید.
مراحل فسخ معامله خودرو
توافق طرفین بدون دادگاه
اگر فروشنده راضی باشد، با یک توافقنامه ساده، معامله باطل می‌شود.
اقدام قضایی و ارائه مدارک
- قولنامه
- مدارک پرداخت (چک، فیش)
- گزارش کارشناسی از عیب خودرو
هزینه‌های فسخ معامله
حق فسخ و درصد متعارف
معمولاً ۱۰٪ قیمت خودرو به عنوان جریمه فسخ در نظر گرفته می‌شود.
هزینه‌های پنهان (کارشناسی، وکیل)
اگر کار به دادگاه بکشد، ممکن است ۲ تا ۵ میلیون تومان هزینه وکیل داشته باشید!
فسخ معامله بدون قولنامه
چالش‌ها و راهکارهای حقوقی
بدون قولنامه، باید با شاهد و مدارک مالی (مثلاً پیامک‌ها) ثابت کنید معامله وجود داشته است!
نتیجه‌گیری
فسخ معامله خودرو مثل یک شمشیر دو لبه است: هم می‌تواند نجات‌دهنده باشد، هم دردسرساز! کلید موفقیت، تنظیم یک قولنامه دقیق و مشورت با کارشناس حقوقی است.
سوالات متداول
۱. آیا بعد از تعویض پلاک می‌توان معامله را فسخ کرد؟
بله، اگر در قولنامه شرط شده باشد یا عیب پنهان وجود داشته باشد.
۲. حق فسخ چقدر است؟
معمولاً ۱۰٪ قیمت معامله، مگر اینکه توافق دیگری شده باشد.
۳. آیا بیعانه پس گرفته می‌شود؟
اگر حق فسخ را داشته باشید، بله! در غیر این صورت، بیعانه به فروشنده می‌رسد.
۴. چگونه از تدلیس در معامله جلوگیری کنم؟
حتماً خودرو را توسط کارشناس رسمی بررسی کنید و تمام تعهدات فروشنده را در قولنامه بنویسید.
۵. آیا فسخ معامله بدون وکیل ممکن است؟
بله، اما توصیه می‌کنیم برای تنظیم دادخواست از مشاور حقوقی کمک بگیرید.
